GEZİ YAZISI (SEYAHATNAME)
Yazar, gezip gördüğü yerlerle ilgili gözlemlerini, incelemelerini, bilgileri
bir araya getirerek gezi yazısını yazar.
Amaç, gezilen yeri okuyucuya her yönüyle tanıtmaktır. Bu yapılırken geçmişle gelecek arasında bağ kurulur, toplumların birbirleriyle ilişki kurması ve birbirlerini tanıması, toplumlar arası kültür alışverişi ortamının oluşması sağlanır.
Gezi yazılarında, gezilip görülen yerin bütün özellikleri ele alınır.
Gezilen yerin özellikle tarihî, coğrafî, tabiî ve sosyal nitelikleri belirgin şekilde anlatılır.
Gezi yazılarında gezginin dikkatini çeken ve farklı bir özellik gösteren insanlar, tarihî ve tabiî güzellikler, farklı kültürler gibi konular güncel olaylarla da bütünleştirilerek edebî bir üslupla yazıya geçirilir.
Gezi yazılarında ayrıca yörenin dil, din, inanç, âdet, gelenek, görenekleri incelenir. Bölgedeki insanların düşünce yapısı ortaya konur.
Gezi yazısı gezilen bölge için belgesel bilgiler içerir. Bu bakımdan gezi yazısında yazar gözlemlerine yer vermeli, yanlış bilgiler aktarmamalıdır.
Gezi yazısında gerçek bilgiler verilmelidir. Ancak gezi yazıları her şeye rağmen kişisel bir değerlendirme içerdiği için nesnel verilerden oluşan bilimsel bir belge niteliği taşımaz.
Dış dünyayı yazarın gözüyle anlamaya yarar.
Amaç, gezilen yeri okuyucuya her yönüyle tanıtmaktır. Bu yapılırken geçmişle gelecek arasında bağ kurulur, toplumların birbirleriyle ilişki kurması ve birbirlerini tanıması, toplumlar arası kültür alışverişi ortamının oluşması sağlanır.
Gezi yazılarında, gezilip görülen yerin bütün özellikleri ele alınır.
Gezilen yerin özellikle tarihî, coğrafî, tabiî ve sosyal nitelikleri belirgin şekilde anlatılır.
Gezi yazılarında gezginin dikkatini çeken ve farklı bir özellik gösteren insanlar, tarihî ve tabiî güzellikler, farklı kültürler gibi konular güncel olaylarla da bütünleştirilerek edebî bir üslupla yazıya geçirilir.
Gezi yazılarında ayrıca yörenin dil, din, inanç, âdet, gelenek, görenekleri incelenir. Bölgedeki insanların düşünce yapısı ortaya konur.
Gezi yazısı gezilen bölge için belgesel bilgiler içerir. Bu bakımdan gezi yazısında yazar gözlemlerine yer vermeli, yanlış bilgiler aktarmamalıdır.
Gezi yazısında gerçek bilgiler verilmelidir. Ancak gezi yazıları her şeye rağmen kişisel bir değerlendirme içerdiği için nesnel verilerden oluşan bilimsel bir belge niteliği taşımaz.
Dış dünyayı yazarın gözüyle anlamaya yarar.
DÜNYA EDEBİYATINDA GEZİ YAZISI
Dünya
edebiyatında gezi yazısının ilk örnekleri sayılabilecek eserleri verenlerin
başında Heredotos, Marco Polo, İbni Batuda gelir.
TÜRK EDEBİYATINDA GEZİ YAZISI
Eski
çağlarda özellikle keşif, ticaret, savaş amacıyla değişik geziler yapılmıştır.
Eski Türk edebiyatında gezi yazısına ‘Seyahatname’ denirdi. Türk edebiyatında
en eski seyahatnameler Timur’un oğlu Şahruh’un yanında bulunan Gıyasüddin
Nakkaş'ın yazdığı ‘Acâib’ül-Letâif’ ve Ali Ekber Hatâî adlı bir tüccarın kaleme
aldığı ‘Hıtâînâme’dir.
16. yüzyılda yazılan ‘Baburnâme’ ve Kâtibî mahlasıyla tanınan Seydi Ali Reis'in ‘Mirat-ül Memalik’ (Memleket Aynası) adlı eser, ilk gezi örneği kabul edilir.
Evliya Çelebi’nin 17. yüzyılda yazdığı ‘Seyahatname’ ise dünya edebiyatındaki en iyi örneklerle boy ölçüşebilecek niteliktedir. Türk edebiyatında Batılı anlamda gezi yazısı örnekleri Tanzimat döneminde yazarların Avrupa’ya gitmesiyle verilmeye başlanmıştır. Avrupa’ya giden sanatçılar gördükleri şehirlerle ilgili yazılar yazmışlardır. Özellikle Namık Kemal ve Ziya Paşa bunların başında gelir.
16. yüzyılda yazılan ‘Baburnâme’ ve Kâtibî mahlasıyla tanınan Seydi Ali Reis'in ‘Mirat-ül Memalik’ (Memleket Aynası) adlı eser, ilk gezi örneği kabul edilir.
Evliya Çelebi’nin 17. yüzyılda yazdığı ‘Seyahatname’ ise dünya edebiyatındaki en iyi örneklerle boy ölçüşebilecek niteliktedir. Türk edebiyatında Batılı anlamda gezi yazısı örnekleri Tanzimat döneminde yazarların Avrupa’ya gitmesiyle verilmeye başlanmıştır. Avrupa’ya giden sanatçılar gördükleri şehirlerle ilgili yazılar yazmışlardır. Özellikle Namık Kemal ve Ziya Paşa bunların başında gelir.
Türk edebiyatında yazılan önemli gezi yazıları
şunlardır:
·
Seydi Ali Reis - Mirat-ül
Memalik (İlk Gezi Kitabımız)
·
Evliya Çelebi - Seyahatname
·
Ahmet Mithat Efendi - Avrupa’da Bir Cevelan (Batı Tekniğine Uygun İlk Gezi Örneği)
·
Cenap Şahabettin - Hac
Yolunda
·
Cenap Şahabettin - Avrupa
Mektupları
·
Ahmet Haşim - Frankfurt
Seyahatnamesi
·
Reşat Nuri Güntekin - Anadolu Notları
TÜRK EDEBİYATINDA GEZİ YAZARLARI VE ESERLERİ
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Yorumlar
Yorum Gönder