Cumhuriyet Dönemi'nde Öğretici Metinler: Makale

MAKALE

Herhangi bir konuda bilgi vermek, bir gerçeği ortaya koymak, bir tezi kanıtlamak veya bir düşünceyi savunmak amacıyla kaleme alınan ve temel öğesi fikir olan yazılara ‘makale’ denir.
Makalede temel unsur düşünce ‘fikir’ dir.
Yazar, herhangi bir konudaki görüşlerini, belli kanıtlar, belgeler, inandırıcı veriler kullanarak anlatmaya çalışır, böylece okuyucuyu bilgilendirmeyi amaçlar.
Makalenin amacı; açıklama, eleştiri, tanıtım, bilgilendirme de olabilir. Ama genellikle eleştirel tutum ön plandadır.
Makaleler, yazıldıktan sonra bir araya getirilerek makale kitapları şeklinde yayımlanabilir.
Makalede açık, anlaşılır, ciddi bir dil kullanılır.
Makaleler öğretici yazılardır. Bu nedenle yazar tutarlı, tarafsız, bilimsel bir üslûp kullanır.

MAKALE TÜRLERİ

Makaleler seçilen konuya göre uzun ya da kısa olabilir. Makale her konuda yazılabilir. Makalenin yazılacağı konu güncel olabileceği gibi, felsefi, bilimsel, sanatsal da olabilir. Ancak edebî makale sanatla ilgili konuları işler. Makaleler niteliklerine göre temelde ‘edebî makale’ ve ‘mesleki makale’ olmak üzere iki grupta toplanabilir.

a. Edebî Makale: Dil, edebiyat ve sanatla ilgili konuları işleyen makale türüdür.
b. Meslekî Makale: Tıp, ekonomi, sosyoloji gibi bilimin ve bilime dayalı mesleklerin değişik dalları ile ilgili konulan işleyen makale türüdür.

TÜRK EDEBİYATI'NDA MAKALE

Türk edebiyatında makale türünün ilk örnekleri Tanzimat döneminde görülür. İlk makale, Şinasi tarafından çıkarılan ve ilk özel gazete kabul edilen Tercüman-ı Ahval’de (1860) yayımlanmıştır. Türk edebiyatındaki bu ilk makale Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi‘dir. Namık Kemal, Ziya Paşa, Şemsettin Sami, Muallim Naci, Beşir Fuad gibi sanatçılar bu türün gelişmesini sağlamıştır. Servet-i Fünun döneminde ise bu tür yayılmış, gelişmiş, olgunlaşmıştır. Türk edebiyatında makale türünde Hüseyin Cahit, Cenap Şahabettin, Fuat Köprülü, Nurettin Topçu gibi sanatçılar eser vermiştir.

TÜRK EDEBİYATI'NDA MAKALE YAZARLARI VE ESERLERİ
ŞİNASİ	Mukaddime
NAMIK KEMAL	Mes Prisons Muahezenamesi Renan Müdafaanamesi
ZİYA GÖKALP	Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak
CENAP ŞAHABETTİN	Evrak-ı Eyyam  Nesr-i Harp  Nesr-i Sulh
ALİ CANİP YÖNTEM	Millî Edebiyat Meseleleri ve Cenap Beyle Münakaşalarımız
YAHYA KEMAL BEYATLI	Aziz İstanbul Eğil Dağlar (Makale - Sohbet)
YAŞAR NABİ NAYIR	Edebiyatımızın Bugünkü Meseleleri (Makale - İnceleme)
HASAN ÂLİ YÜCEL	Pazartesi Konuşmaları İyi Vatandaş İyi İnsan
MEHMET KAPLAN	Büyük Türkiye Rüyası (Makale - Eleştiri) Kültür ve Dil (Makale - Eleştiri) Nesillerin Ruhu (Makale - Eleştiri)
AHMET HAMDİ TANPINAR	Edebiyat Üzerine Makaleler
SAMİHA AYVERDİ	Yusufçuk (Makale ve Konferansları)